Батыс Қазақстан облысының 1 құрғақ далалы аймағындағы судан шөбінің бір түрлі егістіктері, мал азықтық дақылдардың аралас егістіктері, күнбағыс дақылының егістіктері.

Зерттеу мақсаты Батыс Қазақстанда ауыл шаруашылығын құнарлы мал азығымен және май өндірушілерді сапалы шикізатпен қамтамасыз ету үшін мал азықтық және майлы дақылдардың бейінді технологияларын зерттеп баға беру болып табылады.

Далалық тәжірибе, зертханалық талдау

2018 жылғы зерттеулер нәтижесінде Батыс Қазақстан облысының 1-ші құрғақ далалы аймағында судан шөбін далалық жерлерде, шабындықтарда, сонымен қатар жайылымдық режимде пайдаланудағы бейінді өсіру технологияларын зерттеу, жасыл балауса, шырынды азықтар және сенаж даярлау үшін судан шөбінің бір жылдық дақылдармен аралас егістерінің өнімділігі мен мал азықтық құндылығын бағалау бағытында ғылыми мәліметтер алынды; - зерттеулер нәтижесінде бейінді технологиялардың мал азықтық және майдәні мақсаттарында өсірілетін күнбағыстың өсіп, өнуіне және өнім сапасына әсері анықталды;

Өндіріске бейінді технологияларды енгізу және коммерцияландыру арқылы құрамында 13-14%-ға дейін шикі протеині, 10-11 МДж-ға дейін алмаспалы энергиясы бар 85,0 ц/га дейін жасыл балауса, 75,0 ц/га дейін сенажды және 125,0 ц/га дейін сүрлемдік масса өндіру, майлылығы 45,0-53,0 % құрайтын 18,0-20,0 ц/га дейін майдәні өнімін алу, өнімнің өзіндік құнын 1,5-2,0 есеге кеміту, өндіріс тиімділігін 20-25%-ға арттыру күтіледі.

Енгізілмеген

Өндіріске бейінді технологияларды енгізу және коммерцияландыру арқылы құрамында 13-14%-ға дейін шикі протеині, 10-11 МДж-ға дейін алмаспалы энергиясы бар 85,0 ц/га дейін жасыл балауса, 75,0 ц/га дейін сенажды және 125,0 ц/га дейін сүрлемдік масса өндіру, майлылығы 45,0-53,0 % құрайтын 18,0-20,0 ц/га дейін майдәні өнімін алу, өнімнің өзіндік құнын 1,5-2,0 есеге кеміту, өндіріс тиімділігін 20-25%-ға арттыру күтіледі.

Ауыл шаруашылығы

Зерттеу объекттері: Батыс Қазақстан облысының 1-ші құрғақ далалы аймағындағы бір жылдық мал азықтық дақылдардың біртүрлік және аралас егістіктері, күнбағыс агрофитоценоздары.

Зерттеу мақсаты Батыс Қазақстанда ауыл шаруашылығын құнарлы мал азығымен және май өндірушілерді сапалы шикізатпен қамтамасыз ету үшін мал азықтық және майлы дақылдардың бейінді технологияларын зерттеп баға беру болып табылады.

Қолданылған зерттеу әдістері: далалық тәжірибе, статистикалық, салыстырмалы-зерделі талдау, зертханалық.

2019 жылғы зерттеулер нәтижесінде Батыс Қазақстан облысының 1-ші құрғақ далалы аймағында судан шөбін далалық жерлерде, шабындықтарда, сонымен қатар жайылымдық режимде пайдаланудағы бейінді өсіру технологияларын зерттеу, жасыл балауса, шырынды азықтар және сенаж даярлау үшін судан шөбінің бір жылдық дақылдармен аралас егістерінің өнімділігі мен мал азықтық құндылығын бағалау бағытында ғылыми мәліметтер алынды; - зерттеулер нәтижесінде бейінді технологиялардың мал азықтық және майдәні мақсаттарында өсірілетін күнбағыстың өсіп, өнуіне және өнім сапасына әсері анықталды; - зерттеулер аясында 3 Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияға баяндама жіберілді, ғылыми басылымдарда 8 ғылыми мақалалар басылып шықты, оның ішінде 2 мақала Scopus дерекқорына енетін нөлдік емес импакт-факторлы «Ecology, Environment and Conservation» жорналында, Agris базасына енетін «Аграрная наука», «Масличные культуры» 2 Ресей ғылыми жорналында, 4 мақала ҚР БҒМ БҒСБК ұсынған «Ізденістер мен нәтижелер», «Шәкәрім атындағы СемМУ Хабарлары», «Интеллект, идея, инновация», «Ғылым және білім» жорналдарында жарияланды; - жоба аясындағы зерттеу жұмыстарына докторант, магистранттар мен студенттер мен қатынасты;

2019 жылғы зерттеулерде Судан шөптерін, шөптерді гүлдену кезеңінде жинау кезінде Судан шөптерінің жасыл массасы мен құрғақ түсімі тиісінше 99,14 және 23,94 кг / га дейін өсті. Азықтық бірліктерді, сіңірілетін ақуыздарды жинау тұрғысынан Судан шөптерінің өнімділігі 1 шабындықта шөптің гүлдену кезеңінде жоғары болды (19,16 және 1,61 кг / га). Гүлдену кезеңінде егін жинау кезінде Судан шөптерінің дақылдары бойынша алмасу энергиясын жинау 23,43 ГДЖ/ га деңгейінде. 2019 жылғы тәжірибелерде майлы дақылдардың жоғары биологиялық өнімділігі 1 себу күнінде (27 сәуір) - 28,06 ц / га, ең азы 2 егу күнінде (7 мамыр) - 20,74 ц / га құрады. Егу күндері арасындағы биологиялық өнімділіктің айырмасы 7,32 ц / га құрады. Майдың ең жоғары шығымдылығы 5 мамырға дейін күнбағыс тұқымын себу арқылы алынды. Егу мерзімінің кешігуі май құрамы мен биологиялық өнімділікпен бірге майдың шығымдылығын 2,96 ц / га немесе 24,50% төмендетеді.

Енгізілмеген

Өндіріске бейінді технологияларды енгізу құрамында 13-14%-ға дейін шикі протеині, 10-11 МДж-ға дейін алмаспалы энергиясы бар 85,0 ц/га дейін жасыл балауса, 75,0 ц/га дейін сенажды және 125,0 ц/га дейін сүрлемдік масса өндіру, майлылығы 45,0-53,0 % құрайтын 18,0-20,0 ц/га дейін майдәні өнімін алу, өнімнің өзіндік құнын 1,5-2,0 есеге кеміту, өндіріс тиімділігін 20-25%-ға арттыру күтіледі.

Қолданылу саласы – ауыл шаруашылығы.

Зерттеу объекттері: Батыс Қазақстан облысының 1 құрғақ далалы аймағындағы судан шөбінің бір түрлі егістіктері, мал азықтық дақылдардың аралас егістіктері, күнбағыс дақылының егістіктері.

Зерттеу мақсаты Батыс Қазақстанда ауыл шаруашылығын құнарлы мал азығымен және май өндірушілерді сапалы шикізатпен қамтамасыз ету үшін мал азықтық және майлы дақылдардың бейінді технологияларын зерттеп баға беру болып табылады.

Қолданылған зерттеу әдістері: далалық тәжірибе, статистикалық, салыстырмалы-зерделі талдау, зертханалық.

Алынған нәтижелер: 2019 жылғы зерттеулер нәтижесінде Батыс Қазақстан облысының 1-ші құрғақ далалы аймағында судан шөбін далалық жерлерде, шабындықтарда, сонымен қатар жайылымдық режимде пайдаланудағы бейінді өсіру технологияларын зерттеу, жасыл балауса, шырынды азықтар және сенаж даярлау үшін судан шөбінің бір жылдық дақылдармен аралас егістерінің өнімділігі мен мал азықтық құндылығын бағалау бағытында ғылыми мәліметтер алынды; - зерттеулер нәтижесінде бейінді технологиялардың мал азықтық және майдәні мақсаттарында өсірілетін күнбағыстың өсіп, өнуіне және өнім сапасына әсері анықталды; - зерттеулер аясында 3 Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияға баяндама жіберілді, ғылыми басылымдарда 8 ғылыми мақалалар басылып шықты, оның ішінде 2 мақала Scopus дерекқорына енетін нөлдік емес импакт-факторлы «Ecology, Environment and Conservation» жорналында, Agris базасына енетін «Аграрная наука», «Масличные культуры» 2 Ресей ғылыми жорналында, 4 мақала ҚР БҒМ БҒСБК ұсынған «Ізденістер мен нәтижелер», «Шәкәрім атындағы СемМУ Хабарлары», «Интеллект, идея, инновация», «Ғылым және білім» жорналдарында жарияланды; - жоба аясындағы зерттеу жұмыстарына докторант, магистранттар мен студенттер қатынасты.

Өндіріске бейінді технологияларды енгізу арқылы құрамында 13-14%-ға дейін шикі протеині, 10-11 МДж-ға дейін алмаспалы энергиясы бар 85,0 ц/га дейін жасыл балауса, 75,0 ц/га дейін сенажды және 125,0 ц/га дейін сүрлемдік масса өндіру, майлылығы 45,0-53,0 % құрайтын 18,0-20,0 ц/га дейін майдәні өнімін алу күтіледі.

Енгізілмеген

Қолданылу саласы – ауыл шаруашылығы.

Батыс Қазақстан облысының 1-ші құрғақ далалы аймағындағы бір жылдық мал азықтық дақылдардың біртүрлік және аралас егістіктері, күнбағыс агрофитоценоздары.

Батыс Қазақстанда ауыл шаруашылығын құнарлы мал азығымен және май өндірушілерді сапалы шикізатпен қамтамасыз ету үшін мал азықтық және майлы дақылдардың бейінді технологияларын зерттеп баға беру.

Далалық тәжірибе, статистикалық, салыстырмалы-зерделі талдау, зертханалық.

2018-2020 жылғы зерттеулер нәтижесінде: Батыс Қазақстан облысының 1-ші құрғақ далалы аймағында судан шөбін далалық жерлерде, шабындықтарда, сонымен қатар жайылымдық режимде пайдаланудағы бейінді өсіру технологияларын зерттеу, жасыл балауса, шырынды азықтар және сенаж даярлау үшін судан шөбінің бір жылдық дақылдармен аралас егістерінің өнімділігі мен мал азықтық құндылығын бағалау бағытында ғылыми мәліметтер алынды; Бейінді технологиялардың мал азықтық және майдәні мақсаттарында өсірілетін күнбағыстың өсіп, өнуіне және өнім сапасына әсері анықталды; Гранттан соң жылдары өндіріске енгізу және коммерциаландыру мақсатында жасақталған технологияларды а.ш. құрылымдары арасында түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Ғылыми жаңашылдығы: Батыс Қазақстанның құрғақ далалы аймағы жағдайында қоректік заттары бойынша теңгерілген мал азығы өнімдері мен сапалы майдәнін алудың теориялық негіздері мен практикалық тәсілдері жасақталды; Судан шөбінің далалық жерлерде, шабындықтарда, сонымен қатар жайылымдық режимде пайдаланудағы бейінді өсіру технологиялары зерттеліп, жасыл балауса, шүйгін мал азығы және сенаж даярлау үшін судан шөбімен аралас егуге жарамды бір жылдық дақылдар таңдалынды; Егіс алқаптарын күту мен себу мерзімдері амалдарын қамтитын күнбағыстың бейінді технологиялары зерттеліп, дәлелденді, өсімдіктердің зерттелетін агротехникалық амалдарға бағытталуы, сонымен қатар бейінді технологиялардың күнбағыстың мал азықтық және майдәні өніміне әсері анықталды.

Судан шөбінің бір түрлі және аралас егістіктерде егудің жасақталған технологиялары 110-125 ц/га дейін жасыл балауса мен пішендік масса, 25-30 ц/га дейін құрғақ шөп және 120-135 ц/га дейін сүрлемдік масса алуға және құндылығы бойынша 12-14% дейін шикі протеинмен және 19-11 МДж-ға дейін алмаспалы энергиямен қамтылуына байланысты мал азығының тапшылығын жоюға мүмкіндік береді. Күнбағыс өсірудің бейінді технологиясы 18-20 ц/га дейін 45-53% майлылығы бар май дәнін алуға мүмкіндік береді.

Жасақталған технологиялар БҚО «Дәуқара» шаруа қожалығында өндіріске енгізілді.

Өндіріске бейінді технологияларды енгізу ауыл шаруашылығы дақылдары өнімінің өзіндік құнын 1,5-2,0 есеге кемітуге және өндіріс тиімділігін 20-25%-ға арттыруға мүмкіндік береді

Ауыл шаруашылығы